Yoga Sutras
Transliteração IAST
Yoga Sutras
Transliteração IAST
Samādhi‑Pada
Oṁ
vande gurūṇāṁ caraṇāravinde
saṁdarśita-svātma-sukhāvabodhe |
niḥśreyase jāṅgalikāyamāne
saṁsāra-hālāhala-moha-śāntyai ||
ābāhu-puruṣākāraṁ
śaṅkha-cakrāsi-dhāriṇam |
sahasra-śirasaṁ śvetaṁ
praṇamāmi patañjalim ||
yogena cittasya padena vācāṁ
malaṁ śarīrasya ca vaidyakena
yo’pākarot taṁ pravaraṁ munīnāṁ
patañjaliṁ prāñjalir ānato’smi
oṁ paramam muṇe namaha
śrī patañjali yoga darśanaṁ
atha samādhipādaḥ
atha yogānuśāsanam ‖ 1 ‖
yogaḥ citta‑vṛtti nirodhaḥ ‖ 2 ‖
tadā draṣṭuḥ svarūpe’vasthānam ‖ 3 ‖
vṛtti sārūpyam itaratra ‖ 4 ‖
vṛttayaḥ pañcatayyaḥ kliṣṭā‑akliṣṭāḥ ‖ 5 ‖
pramāṇa viparyaya vikalpa nidrā smṛtayaḥ ‖ 6 ‖
pratyakṣa ānumānāgamāḥ pramāṇāni ‖ 7 ‖
viparyayo mithyājñānam atadrūpa pratiṣṭham ‖ 8 ‖
śabda jñānānupātī vastuśūnyo vikalpaḥ ‖ 9 ‖
abhāva pratyaya ālambanā vṛttir nidrā ‖ 10 ‖
anubhūta viṣayā sampramoṣaḥ smṛtiḥ ‖ 11 ‖
abhyāsa vairāgyābhyāṃ tat nirodhaḥ ‖ 12 ‖
tatra sthitau yatno ’bhyāsaḥ ‖ 13 ‖
sa tu dīrghakāla nairantarya satkāra āsevito dṛḍhabhūmiḥ ‖ 14 ‖
dṛṣṭānuśravika viṣaya vitṛṣṇasya vaśīkāra sañjñā vairāgyam ‖ 15 ‖
tat paraṁ puruṣa khyāteḥ guṇa vaitṛṣṇyam ‖ 16 ‖
vitarka vicāra ānanda asmitā rūpānugamāt samprajñātaḥ ‖ 17 ‖
virāma pratyaya abhyāsa pūrvakaḥ saṁskāra śeṣaḥ anyaḥ ‖ 18 ‖
bhava pratyayaḥ videha prakṛti layaānām ‖ 19 ‖
śraddhā vīrya smṛti samādhi prajñā pūrvakaḥ itaḥ arthaḥ ‖ 20 ‖
tīvrasaṁvegānām āsannaḥ ‖ 21 ‖
mṛdu madhya adhimātratvāt tataḥ api viśeṣaḥ ‖ 22 ‖
īśvara praṇidhānād vā ‖ 23 ‖
kleśa karma vipāka āśayaiḥ aparāmṛṣṭaḥ puruṣa viśeṣaḥ īśvaraḥ ‖ 24 ‖
tatra niratiśayaṁ sarvajña bījam ‖ 25 ‖
sa eṣaḥ pūrveṣām api guruḥ kālenānavacchedāt ‖ 26 ‖
tasya vācakaḥ praṇavaḥ ‖ 27 ‖
tajjapaḥ tadarthabhāvanam ‖ 28 ‖
tataḥ pratyak cetana adhigamaḥ api antarāya abhāvaḥ ca ‖ 29 ‖
vyādhi styāna saṁśaya pramāda ālasyā avirati bhrānti darśana alabdhabhūmikatva anavasthitatvāni cittavikṣepāḥ te antarāyāḥ ‖ 30 ‖
duḥkha daurmanasya aṅgamejayatva śvāsa praśvāsāḥ vikṣepa saha bhuvaḥ ‖ 31 ‖
tat pratiṣedha artham eka tattva abhyāsaḥ ‖ 32 ‖
maitrī karuṇā muditā upekṣāṇām sukha duḥkha puṇya apuṇya viṣayāṇām bhāvanātaḥ cittaprasādanam ‖ 33 ‖
pracchardana vidhāraṇābhyām vā prāṇasya ‖ 34 ‖
viṣayavatī vā pravṛtti utpannā manasaḥ sthiti nibandhinī ‖ 35 ‖
viśokā vā jyotiṣmatī ‖ 36 ‖
vīta rāga viṣayaṁ vā cittam ‖ 37 ‖
svapna nidrā jñāna ālambanaṁ vā ‖ 38 ‖
yathā abhimata dhyānād vā ‖ 39 ‖
paramāṇu paramamahattva antasya vā cittasya ekatā āvasthā dhyānam ‖ 40 ‖
kṣīṇa vṛtteḥ abhijātasya iva maṇeḥ grahītṛ grahaṇa grahyeṣu tatstha tat añjanatā samāpattiḥ ‖ 41 ‖
tatra śabda artha jñāna vikalpaiḥ saṅkīrṇā savitarkā samāpattiḥ ‖ 42 ‖
smṛtipariśuddhau svarūpa śūnyeva artha mātra nirbhāsā nirvitarkā ‖ 43 ‖
etayaiva savicārā nirvicārā ca sūkṣma viṣayā vyākhyātā ‖ 44 ‖
sūkṣma viṣayatvaṁ cāliṅga paryavasānam ‖ 45 ‖
tā eva sabījaḥ samādhiḥ ‖ 46 ‖
nirvicāra vaiśāradye adhyātma prasādaḥ ‖ 47 ‖
ṛtaṁbharā tatra prajñā ‖ 48 ‖
śruta anumana prajñābhyām anya viṣayā viśeṣa arthatvāt ‖ 49 ‖
tajjaḥ saṁskāraḥ anya saṁskāra pratibandhī ‖ 50 ‖
tasya api nirodhe sarvanirodhāt nirbījaḥ samādhiḥ ‖ 51 ‖
iti śrī patañjali yoga darśane
samādhi pādo nāma prathamaḥ pādaḥ
Sādhana-Pāda
Oṁ
paramam muṇe namaha
śrī patañjali yoga darśanaṁ
atha sādhanapādaḥ
tapaḥ svādhyāya īśvarapraṇidhānāni kriyāyogaḥ ‖ 1 ‖
samādhibhāvanārthaḥ kleśa‑tanūkaraṇārthaś ca ‖ 2 ‖
avidyā‑asmitā‑rāga‑dveṣa‑abhiniveśāḥ kleśāḥ ‖ 3 ‖
avidyā kṣetram uttareṣām prasupta‑tanu‑vicchinna‑udārāṇām ‖ 4 ‖
anitya‑aśuci‑duḥkha‑anātmasu nitya‑śuci‑sukha‑ātmākhyātiḥ avidyā ‖ 5 ‖
dṛk‑darśana‑śaktyoḥ ekātmateva asmitā ‖ 6 ‖
sukha‑anusayi rāgaḥ ‖ 7 ‖
duḥkha‑anusayi dveṣaḥ ‖ 8 ‖
svarasa‑vāhī viduṣaḥ api tathā rūḍhaḥ abhiniveśaḥ ‖ 9 ‖
te pratiprasava‑heyāḥ sūkṣmāḥ ‖ 10 ‖
dhyāna‑heyāḥ tat‑vṛttayaḥ ‖ 11 ‖
kliṣṭa‑akliṣṭāḥ karma‑āśayaḥ dṛṣṭa‑adṛṣṭa janma‑vedanīyaḥ ‖ 12 ‖
sati mūle tad‑vipākaḥ jāti‑āyuḥ‑bhogāḥ ‖ 13 ‖
te hlāda‑paritāpa‑phalāḥ puṇya‑apuṇya‑hetutvāt ‖ 14 ‖
pariṇāma‑tāpa‑saṁskāra‑duḥkhaiḥ guṇa‑vṛtti‑virodhāc ca duḥkham eva sarvaṁ vivekinaḥ ‖ 15 ‖
heyam duḥkham anāgatam ‖ 16 ‖
draṣṭṛ‑dṛśyayoḥ saṁyogaḥ heya‑hetuḥ ‖ 17 ‖
prakāśa‑kriyā‑sthiti‑śīlaṁ bhūte‑indriya‑ātmakaṁ bhoga‑apavarga‑artham dṛśyam ‖ 18 ‖
viśeṣa‑aviśeṣa‑liṅga‑mātra‑aliṅgāni guṇa‑parvāṇi ‖ 19 ‖
draṣṭā dṛśi‑mātraḥ śuddhaḥ api pratyayānupaśyaḥ ‖ 20 ‖
tad‑artha eva dṛśyasya ātmā ‖ 21 ‖
kṛta‑arthaṁ prati naṣṭam api anaṣṭam tad anya‑sādhāraṇatvāt ‖ 22 ‖
sva‑svāmi‑śaktyoḥ svarūpa‑upalabdhi‑hetuḥ saṁyogaḥ ‖ 23 ‖
tasya hetuḥ avidyā ‖ 24 ‖
tad‑abhāvāt saṁyogābhāvaḥ hānaṁ tad dṛśeḥ kaivalyam ‖ 25 ‖
viveka‑khyātiḥ aviplavā hānopāyaḥ ‖ 26 ‖
tasya saptadhā prānta‑bhūmiḥ prajñā ‖ 27 ‖
yoga‑aṅga‑anusthānāt aśuddhi‑kṣaye jñāna‑dīptiḥ āviveka‑khyāteḥ ‖ 28 ‖
yama‑niyama‑āsana‑prāṇāyāma‑pratyāhāra‑dhāraṇā‑dhyāna‑samādhayaḥ aṣṭau aṅgāni ‖ 29 ‖
ahiṁsā‑satya‑asteya‑brahmacarya‑aparigrahāḥ yamāḥ ‖ 30 ‖
jāti‑deśa‑kāla‑samaya‑anavicchinnāḥ sārvabhaumāḥ mahāvratam ‖ 31 ‖
śauca‑santoṣa‑tapaḥ‑svādhyāya‑īśvarapraṇidhānāni niyamāḥ ‖ 32 ‖
vitarkabādhane pratipakṣa‑bhāvanam ‖ 33 ‖
vitarkāḥ hiṁsādayaḥ kṛta‑kārita‑anumoditāḥ lobha‑krodha‑moha‑pūrvakāḥ mṛdu‑madhya‑adhimātrāḥ duḥkha‑ajñāna‑anantaphalāḥ iti pratipakṣa‑bhāvanam ‖ 34 ‖
ahiṁsā‑pratiṣṭhāyām tat‑saṁnidhau vaira‑tyāgaḥ ‖ 35 ‖
satya‑pratiṣṭhāyām kriyā‑phala‑āśrayatvam ‖ 36 ‖
asteya‑pratiṣṭhāyām sarva‑ratna‑upasthānam ‖ 37 ‖
brahmacarya‑pratiṣṭhāyām vīrya‑lābhaḥ ‖ 38 ‖
aparigraha‑sthairye janma‑kathantā‑saṁbodhaḥ ‖ 39 ‖
śaucāt svāṅga‑jugupsā parair asaṁsargaḥ ‖ 40 ‖
sattva‑śuddhi‑saumanasya‑ekāgryendriya‑jaya‑ātmadarśana‑yogyatvāni ca ‖ 41 ‖
santoṣāt anuttamaḥ sukha‑lābhaḥ ‖ 42 ‖
kāya‑indriya‑siddhiḥ aśuddhi‑kṣayāt tapasaḥ ‖ 43 ‖
svādhyāyāt iṣṭa‑devatā‑saṁprayogaḥ ‖ 44 ‖
samādhisiddhiḥ īśvarapraṇidhānāt ‖ 45 ‖
sthira‑sukham āsanam ‖ 46 ‖
prayatna‑śaithilya‑ananta‑samāpattibhyām ‖ 47 ‖
tato dvandva‑anabhighātaḥ ‖ 48 ‖
tasmin sati śvāsa‑praśvāsayoḥ gati‑vicchedaḥ prāṇāyāmaḥ ‖ 49 ‖
bāhya‑abhyantara‑stambha‑vṛttiḥ deśa‑kāla‑saṅkhyābhiḥ paridṛṣṭaḥ dīrgha‑sūkṣmaḥ ‖ 50 ‖
bāhya‑abhyantara‑viṣaya‑ākṣepī caturthaḥ ‖ 51 ‖
tataḥ kṣīyate prakāśa‑āvaraṇam ‖ 52 ‖
dhāraṇāsu ca yogyatā manasaḥ ‖ 53 ‖
svaviṣaya‑asaṁprayoge cittasya svarūpānukāraḥ iva indriyāṇāṁ pratyāhāraḥ ‖ 54 ‖
tataḥ paramā vaśyatā indriyāṇām ‖ 55 ‖
iti śrī patañjali yoga darśane
sādhanapādo nāma dvitīyo pādaḥ
Vibhūti-Pāda
Oṁ
paramam muṇe namaha
śrī patañjali yoga darśanaṁ
atha vibhūtipādah
desha‑bandha‑chittasya dhāranā ‖ 1 ‖
tat‑pratiṣṭhā nām āṃ cittam ‖ 2 ‖
tatas tv aṇu‑cittavṛtti‑nirdhāraṇā ‖ 3 ‖
kriyā‑mātraḥ phala‑tyāgī chābhyāsī ‖ 4 ‖
paripākāya kalpate abhyāsat ‖ 5 ‖
kṣayā jāyate āśu‑kaivalyam ‖ 6 ‖
bhūmiṣu viniyogādhikaraṇāni ‖ 7 ‖
tad‑vyādhis tady asmitā bāhyābhyantara‑sphurattvāt ‖ 8 ‖
tataḥ kṣayāḥ prakṛtibhir guṇaiḥ ‖ 9 ‖
samānādhikaraṇāni ‖ 10 ‖
tadantarāya‑pratibandhānni vairāgyād īśvara‑praṇidhānāt ‖ 11 ‖
bhava‑pṛcchā‑bhayā‑śoka‑kleśa‑mohātmanāḥ ‖ 12 ‖
tato vītarāga‑viṣaya‑vairāgyam ‖ 13 ‖
tat‑tāpa‑pratiṣedhaḥ sarvārambha‑paraṁ tyāgam ‖ 14 ‖
sūkṣmāṇi bhūtāni bhūteṣu dhyānāny anuśuṁsate ‖ 15 ‖
tataḥ pratyak cētanādhigamo'py anyo'nyāṁ tattvāntarāyāḥ ‖ 16 ‖
tat paraṁ puruṣa‑khyātir avidyā‑kṣaye jñānam ‖ 17 ‖
śraddhā‑vīrya‑smṛti‑samādhi‑prajñā pūrvaka itareṣām ‖ 18 ‖
bhūtānām ivābhimātratvāt sarvārthataḥ sambhavāt ‖ 19 ‖
tat phalaṁ svapna‑nidrā‑jñānādinām vaśīkāraḥ ‖ 20 ‖
bhūtendriya‑asvatantratvāt prajñā pratisthānam ‖ 21 ‖
śabda‑jñānādi‑rahasyatvāt tad vijñānam ‖ 22 ‖
īśvaraḥ samatva‑śīlavān puruṣaḥ kuṭaḥ‑kucchakaḥ ‖ 23 ‖
tasya vāchakaḥ praṇavaḥ ‖ 24 ‖
tad‑abhāvaṁ tad vīryaṁ ca ‖ 25 ‖
tato japaḥ tad arthānukaraṇam ‖ 26 ‖
tataḥ pratyak cetanādhigamaḥ ‖ 27 ‖
tataḥ parāṁ vaśyatām ‖ 28 ‖
pravṛtti‑nirodha‑vidhih ‖ 29 ‖
tatra sthitau yato vā cittaṁ niruddhaṁ svarūpe'vasthitiḥ ‖ 30 ‖
viśeṣaḥ sarvārtha‑saṁjñātmakam ‖ 31 ‖
tataḥ paramaḥ śvetaketuḥ ‖ 32 ‖
sa tat‑sādhanam ‖ 33 ‖
sa nirodha‑kṣayo'bhijāyate ‖ 34 ‖
sa svarūpa‑nidarśanaḥ ‖ 35 ‖
sa sarva‑bhūtānām īśvaraḥ ‖ 36 ‖
sa sarvānugaḥ ‖ 37 ‖
saḥ sākṣāt karuṇātmā ‖ 38 ‖
saḥ sarvatra gatimān ‖ 39 ‖
saḥ sarvānandaḥ ‖ 40 ‖
saḥ sarvabhūtānāṁ prabhuḥ ‖ 41 ‖
saḥ paramaḥ puruṣaḥ ‖ 42 ‖
saḥ śuddhaḥ ‖ 43 ‖
saḥ nityaḥ ‖ 44 ‖
saḥ ānandaḥ ‖ 45 ‖
tadīyaṁ vīryaṁ ca ‖ 46 ‖
tato japaḥ tad arthānukaraṇam ‖ 47 ‖
tataḥ pratyak cetanādhigamaḥ ‖ 48 ‖
tataḥ parāṁ vaśyatām ‖ 49 ‖
pravṛtti‑nirodha‑vidhih ‖ 50 ‖
tatra sthitau yato vā cittaṁ niruddhaṁ svarūpe'vasthitiḥ ‖ 51 ‖
tatra pratyak cetanādhigamo'py anyo'nyāṁ tattvāntarāyāḥ ‖ 52 ‖
tat paraṁ puruṣa‑khyātir avidyā‑kṣaye jñānam ‖ 53 ‖
śraddhā‑vīrya‑smṛti‑samādhi‑prajñā pūrvaka itareṣām ‖ 54 ‖
bhūtānām ivābhimātratvāt sarvārthataḥ sambhavāt ‖ 55 ‖
tat phalaṁ svapna‑nidrā‑jñānādinām vaśīkāraḥ ‖ 56 ‖
iti śrī patañjali yoga darśane
vibhūtipādo nāma tṛtīyo pādaḥ
Kaivalya-Pāda
Oṁ
paramam muṇe namaha
śrī patañjali yoga darśanaṁ
atha kaivalyapādaḥ
desha‑bandha‑chittasya dhāranā ‖ 1 ‖
tat‑pratiṣṭhā nām āṃ cittam ‖ 2 ‖
tat phalaṁ svapna‑nidrā‑jñānādinām vaśīkāraḥ ‖ 56 ‖
iti śrī patañjali yoga darśanaṃ
kaivalyapādo nāma catuḥ-pādaḥ.
iti śrī patañjali yogasūtrāṇi